‘He, wat nou als we zelf een initiatief starten om de overheid te vernieuwen?’ Die uitspraak vormde de start van Ynnovate in 2011 en mondde uit in een bottom-up netwerkorganisatie. Inmiddels is dat netwerk een groep van ruim 1.100 Ynnovators die getraind zijn de overheid te vernieuwen. De basis van de gedachte waarmee we ruim zeven jaar geleden startten is daarbij nog steeds hetzelfde: we willen mensen die met meer creativiteit, lef en innovatie bij de overheid aan de slag willen, de vaardigheden en de drive geven om dat ook te kunnen doen, om te durven experimenteren. We focussen daarbij op de werkvloer. Logisch ook, want zelf behoorden we tot die doelgroep: medewerkers die van onderaf de overheid willen vernieuwen. Maar steeds vaker knaagt het… Is alleen bottom-up innoveren wel genoeg?
Niet ‘of of’, maar ‘en en’
Mezelf verdiepende in onderzoeken over innovatie kom ik de top standaard tegen als belangrijke succesfactor. Ook in de podcast De Innovatie Wasstraat van Kim Spinder vertelt Lucien Engelen, Directeur van het REshape Center Radboud UMC, dat innovatie hét dossier moet zijn van het allerhoogste gezag in je organisatie. Hij geeft aan dat innovatie zowel bottom-up als top-down moet gaan. “Innovatie is van iedereen. Het is niet van een afdeling en ik ben de eerste die zegt dat het bottom-up moet gebeuren, (…) maar de top moet het comfort bieden, de veiligheid bieden en zeggen ‘je hebt ook nog werk als het morgen fout gaat.’ Het scheppen van de juiste randvoorwaarden om te kunnen innoveren, dát is een belangrijke taak van de top. Ook Bruce Posner en Martha E. Mangelsdorf (2017) schrijven in MIT Sloan Management Review dat bij innoveren de bottom-up en top-downbenadering niet zonder elkaar kunnen. Uit jarenlang onderzoek naar de innovatiekracht bij dertien multinationals blijkt dat de twee elkaar nodig hebben voor succesvolle innovatie. Top-down innovaties sluiten mooi aan bij de organisatiedoelstellingen en de lange termijn visie van de organisatie. Bottom-up innovaties genereren daarentegen weer heel veel betrokkenheid van de medewerkers.
Het scheppen van de juiste randvoorwaarden om te kunnen innoveren, dát is een belangrijke taak van de top.
Foutenkramp in de realisatiefase
Tsja dat klinkt natuurlijk prachtig, maar hoe doe je dat in de praktijk? Lastig, aldus Engelen. ‘We leven in Nederland in een afrekencultuur. Het meeste wat we leren, leren we door de fouten die we maken. En dat is tegenwoordig in een land waar bestuurders worden afgerekend om wat iemand in de organisatie heeft gedaan wel een moeilijke.” Kortom, de top moet voor innovatie verantwoordelijkheid nemen, maar als we iedere keer in de kramp schieten voor mogelijke fouten, wordt ruimte voor leren en dus innoveren in de praktijk belemmerd. Een lastige situatie! En dit is precies de ervaring die wij ook hebben vanuit Ynnovate. De betrokkenheid van deelnemers tijdens onze innovatietrajecten is heel groot. Als een groep deelnemers zelf vanuit een probleem een krachtig idee heeft bedacht, dan ontstaat als vanzelf een enorme drive om het idee te realiseren. In de realisatiefase lopen deelnemers echter vaak tegen allerlei barrières aan, waarvan – je voelt hem misschien al aankomen – een niet meewerkend (top) management er eentje is. Hoe dichten we die brug?
Da’s ook niet top…
Zoals eerder beschreven zijn we vanuit Ynnovate bottom-up gestart: overheidsmedewerkers die het anders wilden aanpakken en dat gewoon gingen doen. En geloof me, wij zijn er echt van overtuigd dat als een aantal enthousiaste mensen in een organisatie aan de slag gaan met verandering de rest van de organisatie daar ook in meegaat. Maar het is niet de weg van de minste weerstand en het kan enorm vermoeiend zijn om vanuit de werkvloer continu te moeten vechten voor commitment. Met een groeiend Ynnovators Netwerk en onze jarenlange ervaring in innovatietrajecten kunnen we gewoonweg niet meer om het belang van de top heen. Organisaties waar innovatieve medewerkers ondersteund worden en echt de ruimte krijgen, maken veel sneller stappen om tot daadwerkelijke vernieuwing te komen. Ook in een eigen onderzoek dat we hebben gedaan onder de Ynnovators (n=154) zien we dit terug. Maar liefst 92% van de Ynnovators geeft aan dat de managementlaag zeker niet vergeten mag worden en dat de rol van het MT essentieel is voor het slagen van innovatie. Helaas lopen de Ynnovators ook vaak in de praktijk tegen de managementlaag aan. Bijna de helft van de Ynnovators geeft aan dat managers in de organisatie maar beperk open staan voor vernieuwende werkvormen of methodieken. En slechts 11% krijgt wel eens complimenten voor hun rol in innovaties. Dat is bedroevend weinig.
“Het meeste wat we leren, leren we door de fouten die we maken”
aldus Lucien Engelen.
Weg met het management!
Al lezende bekruipt je nu misschien het gevoel dat die top vooral in de weg zit. Dat er van alles mis is met het management. Maar dat is niet wat wij in de praktijk ervaren, gelukkig. We komen ze namelijk continu tegen: managers en bestuurders die willen innoveren, die het belang inzien van een innovatief klimaat en hun medewerkers de veiligheid willen bieden om te kunnen experimenteren, proberen, vallen en opstaan. Wat wij vaak tegenkomen in organisaties is een top die oprecht het idee heeft dat ze de medewerkers alle ruimte geven voor innovatie. In de praktijk blijkt dan helaas dat het ze ontbreekt aan concrete vaardigheden om die ruimte echt te realiseren.
Twee jaar geleden zijn we gestart met onze Innovatie Game en sinds dit jaar is een Management Innovatiedag standaard onderdeel van elke incompany Ynnovate Training. Zo verbinden we innovatievaardigheden van de bottom aan innovatievaardigheden van de top. Gedurende deze dag gaan we aan de slag met (midden)managers, projectleiders en senior adviseurs binnen de organisatie, om hen te laten ervaren wat nodig is voor innovatie. We kijken naar de mate waarop cultuur en structuur innovativiteit beïnvloeden, maar ook naar wat de top zelf kan doen om innovatie te stimuleren. En dit werkt! Ynnovators geven aan dat ze sneller benaderd worden in hun organisatie. Maar we moeten nog een stap verder: het wordt hoog tijd voor een netwerk van innovatieve managers bij de overheid. Wat zo goed werkt aan het Ynnovators Netwerk (het delen van gezamenlijk kennis, vaardigheden en visie) willen we ook realiseren voor innovatieve managers. Voor alle managers, bestuurders, directeuren en projectleiders bij de overheid die dit aanspreekt, starten we een speciale Ynnovate Management Leergang, om hen te ondersteunen en te voorzien van alle tools en kennis die nodig zijn om bottom-up initiatieven te stimuleren en te laten groeien.
Het wordt hoog tijd voor een netwerk
van innovatieve managers bij de overheid.
Zelf innovatie de baas
Voel je, nu je dit zo hebt gelezen, ook de urgentie om met innovatie aan de slag te gaan? We hebben voor je even de 4 belangrijkste tips en tops uit dit artikel (en stiekem een paar die we hebben opgedaan in innovatietrajecten) op een rijtje gezet.
- Innoveren is spannend en medewerkers die daar mee bezig zijn ervaren vaak weerstand. Neem deze last van je mensen weg, door ze complimenten te geven over hoe het gaat en beloon je medewerkers. Dat hoeft echt niet alleen met een bonus, maar kan ook zijn met een kaartje, een bos bloemen, een etentje met het innovatieteam etc.
- Zorg voor ruimte om te innoveren. Ja, natuurlijk, je medewerkers waarderen een fysieke, creatief ingerichte ruimte die innovatie ademt enorm. Maar innovatie kan niets zonder ruimte in de agenda. Geef mensen letterlijk tijd om met innovatie aan de slag te gaan.
- We roepen het allemaal om het hardst: fouten maken mag! Maar straal je het ook uit? Deel je je eigen fouten wel eens? Om een cultuur te creëren waarin fouten maken mag of misschien zelfs wel moet, moet je zelf misschien de eerste zijn om je fouten te delen. Doe is met fuck-up-friday of organiseer een blunder-boost-borrel. Alles om maar te laten zien dat fouten maken essentieel is om te leren.
- Kijk voorbij de grenzen van je eigen afdeling. Innoveren is bij uitstek iets om dwars door de organisatie heen te doen. Het gaat niet om afdeling, het gaat om de juiste mensen en de juiste energie. Durf je eigen afdelingsgrenzen over te gaan en zoek samenwerking om op met anderen. Dit kan binnen de overheid zijn, maar zeker ook daarbuiten. Laat je inspireren door de wijze waarop anderen sturen op innovatie
We zijn enorm benieuwd: hoe kijk jij aan tegen vernieuwen in jouw organisatie? Wat is jouw mening over de verhouding tussen bottom-up en top-down als het gaat om innoveren? En hoe zorg jij in jouw organisatie voor een klimaat waarin innovatie alle kans krijgt?
Met dank aan Ynnovator Laura Peetoom voor de visuals.
